Statki egipskie

Pierwsze historyczne wzmianki o statkach (pomijając biblijną Arkę Noego) pochodzą z Egiptu, około 3500 lat p.n.e. Z modeli, jakie zachowały się w grobowcach, oraz rysunków i płaskorzeźb można wnioskować, że pierwotnym budulcem statków egipskich był papirus, który w czasach późniejszych zastąpiono drewnem. Ponieważ Egipt był niemal bezleśny, kadłub budowano z krótkich kawałków drewna cedrowego lub akacjowego. Dziób i rufa, silnie zakrzywione do góry, sterczały wysoko nad wodą, a wypukłe dno statku podobne było do łyżki. Później, pomimo że do budowy statków sprowadzano odpowiednie drewno z zagranicy i wielkość ich znacznie wzrosła, sposób budowy pozostał niezmieniony. Żeby jednak uzyskać wytrzymałość w kierunku wzdłużnym i zapobiec opadaniu mocno wygiętych końców, przez środek statku Egipcjanie przeciągali górą grubą linę ciągnącą się od dziobu do rufy. Cały kadłub oplatano sznurową siecią. Rufa często była zakończona rzeźbą kwiatu lotosu.

Okręty egipskie poruszane były za pomocą wioseł (do 30 wioślarzy stało lub siedziało wzdłuż obu burt) oraz dużego czworokątnego żagla zawieszanego na maszcie. Początkowo maszt składał się z dwóch słupów, później jednak zaczęto używać masztów pojedynczych. Żagiel rozpinano w poprzek statku między dwiema długimi rejami - górną i dolną. Używany był tylko w razie pomyślnego wiatru (od rufy) gdyż sztuki lawirowania jeszcze nie znano. Z tyłu statku po obu jego bokach stali sternicy, którzy długimi wiosłami sterowymi umocowanymi do burt kierowali statkiem.


Należy do najstarszych łodzi świata. Była zbudowana z trzciny, która obficie porastała brzegi Nilu. Najpierw była to tylko tratwa trzcinowa z wiosłami, a dopiero później, to jest około 3500 r. p. n. e., otrzymała kształt łodzi. Używano jej głównie do żeglugi po Nilu. Dziób i rufa były wygięte w celu ułatwienia przybijania do brzegu na płytkich wodach. Dla żeglugi morskiej dziób i rufa zostały jeszcze bardziej wygięte w kształcie łuku za pomocą liny zamocowanej do masztu lub korpusu łodzi.
W Egipcie trzcinowe łodzie budowane były z kilku wiązek, przy czym skrajne wiązki były większe, tworząc jakby burtę lodzi. Żagiel był również z papirusu lub z bawełny. Reja żagla składała się z dwóch części i była zamocowana do masztu, który miał kształt litery "A". Każdy członek załogi posiadał wiosło, bowiem w czasie żeglugi z prądem na Nilu był zawsze wiatr przeciwny i przy żegludze pod prąd trzeba było pokonywać jego opór. Wioślarze najpierw siedzieli twarzą do dziobu, ale później, gdy na łodziach drewnianych zastosowano wiosła z dulkami, zostali zwróceni twarzą do rufy. Sterowanie odbywało się jednym lub dwoma wiosłami sterowymi.
Łódź trzcinowa była wygodna ze względu na prostotę budowy, bowiem łodygi trzcinowe można było łatwo łączyć. Niekorzystne było jednak nasiąkanie wodą, dlatego istniała potrzeba częstego suszenia łodzi. Podobne trzcinowe łodzie i tratwy używane są jeszcze dzisiaj we wschodniej Afryce, w rejonie Zatoki Perskiej i w Ameryce Południowej.


Żegluga starożytnych Egipcjan przeżywała największy rozkwit w okresie panowania królowej Hatszepsut i Totmesa III. Fakt ten znalazł odzwierciedlenie w kilku zmianach konstrukcyjnych statków handlowych: statki były budowane z dłuższych bali drewna cedrowego, dzięki czemu długość kadłuba wzrosła do ponad 30 m, powiększyła się również wytrzymałość, bowiem kadłub został wzmocniony poprzecznymi belkami w rodzaju pokładników przechodzących przez kadłub. Maszt stanowiła jedna mocna tyka usztywniona linami, reje były zaś złożone z dwóch części o obłym przekroju. Zwiększyła się również do 15 ilość wioseł na każdej burcie. Charakterystyczną ozdobą tych statków był wielki drewniany kwiat lotosu na zagiętym końcu rufy. Na takich statkach z rozkazu królowej Hatszepsut około 1480 r. p.n.e. wypłynęła wyprawa pięciu żaglowców do tajemniczego Puntu, prawdopodobnie dzisiejszej Somalii, skąd przywiozła złoto, kość słoniową, mirrę i inne cenne towary. Egipcjanie z krajem tym mieli stosunki handlowe już za czasów faraona Sahure. Statki przedostały się z Nilu na Morze Czerwone kanałem, który rozpoczęto kopać już w XX w. p.n.e. (kanał ten został zniszczony za czasów władzy kalifów w 767 r). Na statkach, które jeszcze nie miały stępki i nadal zachowały linę nadpokładową, ale miały już żebra i pokład - Egipcjanie żeglowali nawet do Indii.


Z rozwojem żeglugi rozwinęło się również piractwo. Do ochrony swoich statków handlowych w XII w. p.n.e. Egipt zbudował własną flotę wojenną. Okręty wojenne miały podwyższone nadbudówki, z których wojownicy mogli rzucać kamienie na przeciwnika, strzelać z łuku i walczyć długimi dzidami. Na wierzchołku masztu znajdowało się bocianie gniazdo, które też było stanowiskiem bojowym. Okręty miały na dziobie taran do przebijania statków przeciwnika; podwyższone burty chroniły wioślarzy, szeroki żagiel rejowy nie miał dolnej rei, był on bowiem wyciągany za pomocą lin. Ze względu na to, że okręty te budowali szkutnicy feniccy, nie miały one już liny nadpokładowej, lecz stępkę i żebra. Na takich okrętach wojownicy Ramzesa III wygrali chyba pierwszą w historii bitwę morską około 1190 r. p.n.e., kiedy to spotkali się z połączona flotą "ludów morskich", to znaczy z okrętami Filistynów, Achajów i Danajów. Była to jednak ostatnia karta sławnej egipskiej historii morskiej, bowiem władzę nad Morzem Śródziemnym przejęli Fenicjanie.

---

Zachowana w świątyni w Tebach płaskorzeźba staroegipska z XV w. p.n.e. zawiera dokładne rysunki egipskich okrętów - gubliji. Typowy ówczesny okręt miał około 22m długości i ponad 5m szerokości.
Gublije pływały po Nilu i przybrzeżnych morzach. Nie były wcale małe - ogromne bloki skalne na piramidy transportowano przecież głównie drogą wodną.

Źródło: http://www.zaglowce.ow.pl/
NA PODSTAWIE:  J.Sobczak - "Od żaglowca do transatlantyku", Historia statków i okrętów - album dla kolekcjonerów