Pepi II

Pepiemu II przypisuje się najdłuższe panowanie w dziejach świata. Jeśli wierzyć Manethonowi panował 94 lata. Inskrypcje z jego czasów sugerują, że panowanie faraona trwało przynajmniej sześćdziesiąt kilka lat, co i tak wystarczyło, by spowodować stopniowe osłabienie władzy centralnej i w konsekwencji koniec Starego Państwa, który nastąpił za panowania jego następców. Paradoksalnie jedyne dwie rzeźby przedstawiające Pepiego ukazują go jako dziecko...

Stuletni władca?

Pepi II - syn Pepiego I i królowej Anchesenmerire II (znanej tez jako Anchesenpepi II) wstąpił na tron jako piąty władca VI dynastii egipskiej, zaraz po śmierci swego starszego brata Nemtiemsafa I Merenrego. Jego rządy obejmowały okres od 2245 do 2180 roku p.n.e. Podczas koronacji przyjął imię horusowe i nebti Neczer-Chau (co tłumaczy się jako Boski w Pojawieniach) oraz imię Potężny Złoty Sokół. Do swojego imienia własnego dołączył przydomek Neferkare, czyli Piękne (Doskonałe) jest Ka Re. Jego matka była prawdopodobnie regentką za czasów jego małoletniości, gdy sam nie był w stanie panować. Według Manethona Pepi II zasiadł na tronie w wieku 6 lat i panował przez następne 94. Papirus Turyński tymczasem podaje liczbę ponad 90, jako okres panowania i wielu egiptologów właśnie taką liczbę uważa za słuszną. Jednak najwyższe zaświadczone daty z panowania Pepiego II to 32. rok spisu, czyli najprawdopodobniej 64 rok panowania faraona (graffiti w grobowcu króla). Chociaż dokładna chronologia jest niejasna, o samym panowaniu istnieje dużo informacji. Inskrypcja z Elefantyny dowodzi, ze Pepi II obchodził dwukrotnie święto Sed. Archeologowie odkryli również inskrypcje z imionami zon Pepiego: Neith (która była matką jego następcy - Nemtiemsafa II), Iput II i Udżebten (te trzy królowe miały grobowce obok grobu Pepiego II) a także Anchesenpepi III (matka Neferkarego II Nebiego z VIII dynastii). Zachowało się dziewięć dekretów przez niego wydanych, w których znalazły się informacje dotyczące m.in. kultu Anchesenpepi I i II, matki i ciotki króla, a także jego wuja Dżau w Abdżu, Koptos, Sakkarze oraz Gizie. W oazie w Balacie w Al-Dalicha znaleziono również dekret dotyczący pośmiertnego kultu gubernatorów Chentika i Medunefera. Inskrypcje dokumentujące wyprawy wojennego faraona odkryto m.in. w Hatnubie, na Synaju i w Byblos. Herchuf, nomarcha Elefantyny, wyprawił się w roku 2. spisu do kraju Jam w Sudanie i przywiózł na dwór Pepiego II Pigmeja. Kopię osobistego listu władcy w tej sprawie zamieścił w swoim grobie na wzgórzu Kubbat al-Hawa w Aswanie. Inskrypcje Pepinachta-Hekaiba, Sabniego i Mehu II informują o zbrojnych napadach na Nubijczyków i Azjatów. Sabni opisuje również transport dwóch obelisków do Heliopolis. Wraz z prawdopodobnym osłabieniem efektywności rządów starzejącego się króla doszło do rozbudowy administracji państwowej, dziedziczenia urzędów i stopniowego rozszerzania się perogatyw nomarchów. Jednocześnie swoje funkcje sprawowało dwóch wezyrów i stworzono urząd Zarządcy Górnego Egiptu. Z okresu panowania Pepiego II znamy imiona licznych wezyrów, urzędujących w rezydencji faraona (Ihichenet, Chenu, Imapepi, Szenai, Biu, Nihebsed-Neferkare, Teti) oraz w Górnym Egipcie (Dżau, Idi i Pepinacht w Abdżu, Anchpepi-Heriib i Anchpepi-Henikem w Majrze). Po śmierci Pepiego II jego następcy z VI i VIII dynastii (VII nie było...) nadal rezydowali w Memfis. O ich panowaniu nie  wiadomo jednak niemal nic, nawet imiona i sam fakt ich istnienia 
są kwestionowane. Niedawno okazało się na przykład, że królowa Niktoris, znana z kroniki Manethona i Kanonu Turyńskiego, była najprawdopodobniej mężczyzną i nazywała się Meriptah-Neczerkare...

Trwałe jest życie Pepiego

Pepi II wzniósł swój zespół grobowy w południowej Sakkarze, na południe od piramid poprzedników, koło grobowca Szepseskafa (ostatniego z IV dynastii), znanego dziś jako Mastabat Firaun. Nazwa zespołu grobowego brzmiała Men Anch Pepi/Neferkare (czyli: Pepi/Neferkare Żyje i Jest Trwały, ewentualnie: Trwałe Jest życie Pepiego/Neferkare). Centralny obiekt stanowiła piramida o długości boku 150 łokci (79 metrów) i wysokości 100 łokci (52 metry). Powtarza ona plan piramid z V i VI dynastii, z wyjątkiem stopnia z bloków szerokości 6,5 metra dobudowanego wokół bazy. Ściany pomieszczeń wewnętrznych pokrywają Teksty Piramid. Sufity dekorowane są białymi gwiazdami na czarny tle. Ściany komory grobowej wokół sarkofagu ozdobiono motywem fasady z pałacu ze ślepymi wrotami malowanymi na zielono, nad którymi znajdują się panele z królewską tytulaturą. Sarkofag z szarogłazu wykładany był niegdyś złota blachą, skrzynię na urny kanopskie wykonano z granitu. W kierunku wschodnim rozciągały się budowle kompleksu: świątynia grobowa, składająca się z części wewnętrznej (z sanktuarium z komnatą posągów) i zewnętrznej (z dziedzińcem i westybulem per-uru, aleja procesyjna i dolna świątynia. Na południe od świątyni grobowej wznosiła się piramida satelitarna. Przed dolną świątynią znajdowała się przystań, jednak poziom terenu w tym miejscu (25 m.n.p.m) wskazuje, że był to port jedynie symboliczny (poziom wylewu w Starym Państwie nie sięgał wyżej niż 16 m.n.p.m.). ściany świątyń i alei były dekorowane reliefami, z wyjątkiem dziedzińca, na którym płaskorzeźby zdobiły tylko kwarcytowe filary. Zespoły grobowe królowych Pepiego II wznosiły się w pobliżu: Neith i Inpu II na północny zachód oraz Udżebten na południe od piramidy króla. Kompleksy miały podobny schemat: wejście z obeliskami, sala wejściowa, dziedziniec, komnata z trzema niszami na posągi i sanktuarium z przedstawieniem królowej. We wszystkich trzech komorach grobowych pojawiają się się Teksty Piramid. Wydaje się, że Pepi II był również odpowiedzialny za ukończenie budowy zespołów grobowych dwóch królowych (Anchesenpepi II i III) w kompleksie Pepiego I. Wokół piramidy Pepiego II i jego zon rozciąga się nekropola dostojników, nie tylko z czasów jego panowania, lecz także jego następców z VI i VIII dynastii.