Inne cywilizacje > Artykuły
Miasta - Copan
(1/1)
Yukyla:
Właściwa nazwa OX WITIK (OXWITIK); stolica państwa XUKPI’ (XUKPIP, XUKPUP, XUK). Miasto położone w południowo wschodniej części ziem Majów, na prawym brzegu rzeki Copan, dopływu rzeki Motagua. Nazwę XUKPI’ tłumaczy się jako „pakunek w rogu/kącie” – państwo to bowiem obejmowało tereny leżące, z punktu widzenia Majów, na rubieżach ich świata, a zatem w jednym z jego „rogów” (świat wyobrażano sobie jako prostokątne pole). W okresie swego największego rozwoju, a więc miedzy VI a VIII w., XUKPI’ obejmowało swym zasięgiem tereny od doliny rzeki Chamelecon w obecnym Hondurasie, po jezioro Izabal w obecnej Gwatemali, kontrolując leżące na północ od niego, nad rzeką Motagua, miasto – państwo Quirigua. Również takie mniejsze ośrodki jak El Paraiso, Los Higos, czy San Agustin Acasaguastlan znajdowały się pod kontrolą tego państwa. Władcom XUKPI’ przysługiwał tytuł „kaloomte” („król królów”), podobnie jak władcom Tikal i Calakmul. W okresie swego największego rozkwitu miasto OX WITIK (COPAN) liczyło sobie ok. 27 tys. mieszkańców.
Założycielem dynastii panującej w XUKPI’ od 426 do ok. 822 r. był K’inich Yax K’uk’ Mo’, panujący od 426 do 437 r. Następni władcy (było ich jeszcze 16) to:
K’inich Popol Hol 437- ok.455
Nieznany z imienia „władca 3” ok.455 – ok.465
Ku Ix (K’altuun Xix lub Tuun K’ab Xix) ok.465 – ok.476
Nieznany z imienia „władca 5” ok.476 – 485
Muyal Hol (?) ok. 485 – 504
B’alam Nehn 504 – 544
Wi Ohl (?) 532 – 551
Sak Lu (?) 551 – 553
Tzi B’alam 553 – 578
Butz’ Chan 578 - 628
Chan Imix K’auil 628 – 695
Uaxaklahuun Ub’aah K’auil 695 – 738
K’ak Hoplah Chan K’auil 738 – 749
K’ak Yipyah Chan K’auil 749 – 763
Yax Pasah Chan Yoaat 763 – po 810
Ukit Tok ok.822 (do ok. 827 ?)
Między ok.810 a ok.822r trwało być może przez jakiś czas bezkrólewie; po 822 r. XUKPI’, podobnie jak inne miasta – państwa Majów zaczęło podupadać i wyludniać się. Ostatecznie ceremonialne centrum miasta zostało opuszczone w 984 r., sama dolina Copan zamieszkiwana była jednak jeszcze do końca XII w.
Ciosem dla XUKPI’, zarazem zaś najbardziej chyba dramatycznym momentem w jego dziejach, była klęska poniesiona przez jego 13 władcę, Uaxaklahuun Ub’aah K’auil’a w 738 r. podczas wojny z uzależnioną do tej pory Quiriguą. Władca tego miasta – państwa, położonego przy ważnym szlaku handlowym przebiegającym przez dolinę rzeki Motagua, K’ak’ Tiliu Chan Yoaat (725 – 748), korzystając najprawdopodobniej z poparcia Calakmul, które zamierzało w tym okresie odzyskać utraconą pozycję i wpływy, pokonał, pochwycił i złożył w ofierze władcę XUKPI’. W rezultacie Quirigua stała się w pełni suwerennym państwem, przez najbliższe 20 – 30 lat rozwijając się w szybkim tempie. XUKPI’ z kolei przeżywało przez 17 lat okres wielkiego kryzysu, dopiero po 755 r. stopniowo odzyskując swą pozycję. Ostatni okres rozwoju tego ośrodka przypada zwłaszcza na lata panowania „króla – budowniczego” - Yax Pasah Chan Yoaat’a (763 – ok.810), nie bez racji zwanego w jednej z inskrypcji „ojcem ludu”. To właśnie ten władca nadał ostateczny kształt centrum ceremonialnemu OX WITIK (COPAN); z jego inicjatywy wzniesiono lub rozbudowano znaczną część znajdujących się tam budowli. Niestety pod koniec rządów Yax Pasah’a miasto zaczęło przeżywać poważny kryzys, którego nie zdołano już przezwyciężyć. Jego powodem było przeludnienie i idący w ślad za nim brak żywności, oraz osłabienie władzy monarszej, co wiązać się mogło z podeszłym wiekiem władcy – coraz większy wpływ na rządy zaczęli wywierać najwyżsi dostojnicy, być może rywalizujący ze sobą a z cała pewnością nie będący w stanie zapobiec skutkom kryzysu.
Na terenach kontrolowanych przez władców XUKPI’ wydobywano obsydian (w górach na południe i południowy zachód od Copan) i jadeit (w górach na północny wschód od Copan, w pobliżu Quirigui), z południa sprowadzano też wielce cenione pióra kwezali. Zarówno w Copan, jak i w pobliskiej Quirigui rozwijał się oryginalny styl rzeźbiarski. Copan było być może ośrodkiem, w którym szczególną rolę, nawet jak na realia świata Majów, przywiązywano do obserwacji astronomicznych. Nie wydaje się, by władcy tego miasta –państwa zasłynęli jako wielcy wojownicy prowadzący liczne wojny.
Jak odgrywać mieszkańca XUKPI’? W przypadku przedstawiciela elity bohater powinien być dumny z tego, że mieszka w państwie słynącym z mądrych kapłanów, wielce uzdolnionych rzeźbiarzy i przedsiębiorczych kupców. Jednocześnie należy pamiętać, ze jest to państwo „kresowe”, a więc nasz bohater mając być może styczność z przedstawicielami innych ludów powinien być niejako bardziej otwarty na zewnętrzny świat i być może bardziej go ciekawy. Być może zna z opowieści starców tragiczne dzieje wojny z Quiriguą, może w jej trakcie zginął np. jego dziad, czy pradziad – zdaje sobie więc sprawę z tego, że mimo pozorów świetności jego państwo jest znacznie słabsze niż dawniej; może nawet dostrzega pierwsze objawy kryzysu – zbyt duże wpływy dostojników, powtarzające się okresy głodu itd. Z całą pewnością darzy szacunkiem i czcią swego władcę, nie bez racji uważanego za „ojca ludu”. W przypadku przedstawiciela niższych warstw społecznych bohater może być zadowolony z tego, że mieszka w państwie które raczej nie prowadzi wojen, jednocześnie jednak z pewnością dostrzega, że przybywa ludzi, żywności często brakuje, buduje się już za dużo, odrywając ludzi od ich gospodarstw i warsztatów i ogólnie żyje się coraz ciężej. Władca jest dla niego bogiem, ale przedstawiciele elity swymi nadmiernymi wymaganiami mogą budzić gniew – nadal jednak taki bohater powinien uważać, że dobry władca po prostu nie wie o tym, co robią jego krewni i dostojnicy…Bo gdyby wiedział na pewno by na to nie pozwolił…Bohater powinien być operatywny i raczej ruchliwy – w końcu żyje w miejscu przez które przebiegają szlaki handlowe, w pobliżu ziem dzikich ludów, które „nie mają boskich władców”…Wspomnienia o klęsce w wojnie z pobliską Quiriguą są dla niego czymś na kształt legendy z zamierzchłej przeszłości. Nie żywi wrogości do mieszkańców tego państwa, które zresztą jest najprawdopodobniej jedynym znanym mu obcym państwem.
Pitagoras23:
Miasto bardzo często występuje w grze "Zeus".
Do wymieniania władców użył bym polecenia listy. ;)
Kalontas:
Czy ja wiem, czy tak często... bodajże w jednej kampanii, o ile dobrze pamiętam. ;)
Nawigacja
Idź do wersji pełnej